คู่มือการประเมินคุณภาพสถิติทางการด้วยตนเอง

1. บทนำ

     สำนักงานสถิติแห่งชาติในฐานะที่เป็นหน่วยงานกลางของรัฐ มีภารกิจในการบริหารจัดการระบบสถิติของประเทศให้เป็นเอกภาพ  โดยมีกลไกการดำเนินงานคือ การจัดทำแผนแม่บทระบบสถิติประเทศไทย พ.ศ. 2554 – 2558  เพื่อกำหนดกรอบความรับผิดชอบของหน่วยสถิติในการจัดทำสถิติให้สามารถใช้ข้อมูลร่วมกันได้และเพื่อกำหนดมาตรฐานในการนำไปใช้เป็นแนวทางของการผลิตสถิติของหน่วยสถิติให้มีความถูกต้องตามหลักวิชาการ และสอดคล้องกับหลักมาตรฐานสากล โดยเฉพาะสถิติที่มีความสำคัญต่อการนำเสนอสถานการณ์ของประเทศ หรือเรียกว่า “สถิติทางการ” (Official Statistics) ซึ่งสถิติดังกล่าวต้องเป็นสถิติที่มีระบบการผลิตถูกต้องตามหลักการที่วางไว้อย่างเป็นระบบ และมีมาตรฐานคุณภาพที่กำหนด รวมถึงเป็นสถิติที่มีการผลิตอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้สามารถนำมาใช้เป็นข้อมูลอ้างอิง (Reference) ที่มีความน่าเชื่อถือสูงสำหรับประเทศไทย

     เพื่อให้การผลิตสถิติทางการของประเทศเป็นไปคุณสมบัติดังกล่าวข้างต้น สำนักงานสถิติแห่งชาติจึงได้พัฒนาการจัดการคุณภาพสถิติทางการซึ่งมีวิสัยทัศน์และพันธกิจของการพัฒนาคุณภาพสถิติทางการ ที่ว่า

วิสัยทัศน์: “ประเทศไทยมีการจัดการคุณภาพสถิติทางการที่เป็นรูปธรรมซึ่งทุกภาคส่วนร่วมกันจัดทำเพื่อให้เกิดข้อมูลสถิติทางการที่มีคุณภาพสำหรับใช้ในการพัฒนาประเทศ”

พันธกิจ:    1. บริหารจัดการคุณภาพสถิติทางการของประเทศ

               2. ส่งเสริมให้มีการประเมินคุณภาพสถิติทางการ

               3. พัฒนาบุคลากรที่ผลิตสถิติทางการให้มีความรู้ด้านการจัดการคุณภาพสถิติทางการ

     เพื่อให้บรรลุตามวิสัยทัศน์และพันธกิจที่กำหนดขึ้นนั้น จึงได้กำหนดหลักปฏิบัติสำหรับการจัดการคุณภาพการผลิตสถิติทางการ 9 ประการ  เพื่อส่งเสริมและรักษาคุณภาพการผลิตสถิติทางการอีกทั้งยังก่อให้เกิดความมุ่งมั่นในการร่วมมือกันและการมีความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้ใช้อย่างต่อเนื่อง ดังต่อไปนี้

               หลักปฏิบัติข้อที่ 1     ความเป็นอิสระและความเป็นมืออาชีพ (Professionaland Independence)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 2     การเก็บรักษาความลับของข้อมูล (Statistical Confidentiality)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 3     ความถูกต้องของระเบียบวิธีทางสถิติ  (Sound Methodology)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 4     กระบวนการสถิติที่เหมาะสม (Appropriate Statistical Procedures)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 5     ความสอดคล้องกับความต้องการ (Relevance)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 6     ความถูกต้องแม่นยำและเชื่อถือได้ (Accuracy and Reliability)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 7     ความเหมาะสมของเวลาและการตรงต่อเวลา (Timely and Punctuality)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 8     ข้อมูลสอดคล้องและสามารถรวม/วิเคราะห์ร่วมกับข้อมูลอื่นได้ (Coherence)และใช้เปรียบเทียบได้ (Comparability)

               หลักปฏิบัติข้อที่ 9     การเข้าถึงข้อมูลได้ง่าย (Accessibility)

     และเพื่อให้ผู้ผลิตรายการสถิติทางการในแต่ละหน่วยงานและสาขา เกิดความรู้ความเข้าใจอย่างเพียงพอในการนำวิธีการจัดการคุณภาพสถิติไปใช้ จึงได้จัดทำคู่มือการประเมินคุณภาพรายการสถิติทางการขึ้นมา

2. วัตถุประสงค์ในการจัดทำคู่มือการประเมินคุณภาพรายการสถิติทางการด้วยตนเอง

     2.1 เพื่อใช้เป็นแนวทางในการประเมินตนเองของหน่วยสถิติ และมีความเข้าใจตรงกันในการประเมินคุณภาพสถิติทางการด้วยตนเอง

     2.2 เพื่อให้ผู้ประเมินทราบวิธีการประเมินคุณภาพสถิติทางการด้วยตนเอง

     2.3 เพื่อให้ผู้ประเมินทราบถึงเกณฑ์ในการประเมินและการแปลผลการประเมินคุณภาพสถิติทางการด้วยตนเอง

3. คำนิยามศัพท์เฉพาะ

     รายการสถิติทางการ(Official Statistics) หมายถึงรายการข้อความหรือตัวเลขที่เป็นตัวแทนแสดงถึงคุณลักษณะของสิ่งต่างๆ ในประเทศที่ประมวลตามความเป็นจริงจากข้อมูลที่เก็บรวบรวมได้ตามหลักวิชาการทางสถิติและเป็นสถิติที่มีความสำคัญต่อการใช้ในการกำหนดนโยบายเพื่อการพัฒนาประเทศ

     ข้อมูลจากการสำรวจ (Survey Data Source)หมายถึง ข้อมูลจากการสำมะโนหรือสำรวจ (Census or Survey Data) การสำมะโน (Census) หมายถึง การเก็บรวบรวมข้อมูลจากทุกหน่วยประชากรที่อยู่ในคุ้มรวมของประชากรที่สนใจศึกษา และการสำรวจ (Survey) หมายถึงการเก็บรวบรวมข้อมูลจากเพียงบางหน่วยที่ถูกเลือกขึ้นมาเป็นตัวแทนของประชากรที่สนใจ แล้วนำข้อมูลเหล่านี้ไปประมวลผล เพื่อหาประมาณต่างๆ ที่ต้องการทราบ

     ข้อมูลจากการบริหารงานหรืองานทะเบียน (Administrative Data Source) หมายถึงข้อมูลจากการเก็บรวบรวมข้อมูลเพื่อการบริหารงาน หรือข้อมูลทะเบียนที่ไม่มีวัตถุประสงค์หลักในการจัดทำสถิติ

     ข้อมูลจากหลายแหล่ง (Combination of Data Sources) หมายถึงข้อมูลที่ได้มาจากการรวบรวมจากข้อมูลหลายแหล่ง เพื่อสร้างรายการสถิติทางการตามวัตถุประสงค์ใดวัตถุประสงค์หนึ่งโดยข้อมูลนั้นจะได้มาจากการสำรวจ การบริหารงาน หรืองานทะเบียนก็ได้